قوز قرنیه (کراتوکونوس) چیست؟

معرفی بیماری قوز قرنیه (کراتوکونوس) و پاسخ به سؤالات رایج در مورد آن

دکتر امیر اسهرلوس

بیماری قوز قرنیه (Keratoconus) یکی از بیماری‌های نازکی قرنیه است که یک بیماری نیمه‌التهابی به حساب می‌آید. در این بیماری بافت قرنیه چشم، از یک قسمت نزدیک به مرکز قرنیه، شروع به نازک شدن می‌کند و کم‌کم قسمت نازک شده به سمت بیرون برآمدگی پیدا کرده و شکل کلی قرنیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. محل برآمدگی قرنیه که معمولاً به حالت شبیه «قوز» در می‌آید قوز قرنیه قلمداد می‌شود.

بیماری قوز قرنیه از بیماری‌های چشمی نسبتاً رایج به حساب می‌آید و شیوع آن در دنیا نسبتاً بالاست‌. شیوع قوز قرنیه در ایران طبق تحقیقات مختلف حدود ۲ تا ۵ درصد و حتی در برخی مناطق بیشتر از آن برآورد و گزارش شده است. شیوع قوز قرنیه معمولاً در مناطق مرکزی و جنوبی کشور بیشتر از مناطق شمالی و شمال غرب کشور می‌باشد. شیوع قوز قرنیه در خانم‌ها بیشتر از آقایان است و این تفاوت در اکثر مطالعات گزارش شده است. نکته جالب این است که میزان تیزبینی، علائم بینایی، شکایات چشمی و بقیه ویژگی‌های تشخیصی قوزقرنیه در مردها و زن‌ها با هم تفاوت دارد.

قوز قرنیه در اوایل شروع بیماری ممکن است خیلی به راحتی قابل تشخیص نباشد و صرفاً با یک ضعیفی چشم معمولی و آستیگماتیسم اشتباه گرفته شود. این بیماری که با شروع نازک شدگی قرنیه و برآمدگی بافت آغاز می‌شود در مراحل اولیه باعث ایجاد ضعیفی چشم معمولاً از نوع نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم می‌شود که در مراحل اولیه این ضعیفی ایجاد شده ممکن است با عینک اصلاح شود و خیلی از درمانگران ممکن است حتی این بیماری را تشخیص هم نداده باشند. به همین دلیل خیلی از بیماران ممکن است چند سال مراجعه هم کرده باشند و معاینه هم شده باشند اما بیماری‌شان تشخیص داده نشده باشد. برای تشخیص قوز قرنیه خصوصاً در موارد خفیف مهارت زیاد و دقت بالایی لازم است و با کمی بی‌دقتی ممکن است از قلم بیفتد.

بیماری قوزقرنیه را قبلا جزء بیماری‌های غیرالتهابی طبقه‌بندی می‌کردند، به این مفهوم که هیچگونه واکنش التهابی در روند ایجاد و پیشرفت آن دخیل نیست‌. تحقیقات اخیر نشان داده است در بیماران قوز قرنیه فرایند التهاب در قرنیه مشهود است و به این دلیل اخیراً به عنوان یک بیماری نیمه‌التهابی شناخته می‌شود. در خیلی از بیماران قوز قرنیه شفافیت قرنیه پایین‌تر از افراد طبیعی است و معمولا التهابات چشمی دیگر از جمله خشکی چشم و التهابات پلک و حتی حساسیت‌های چشمی هم همراه قوز قرنیه وجود دارد که این موارد نیز نظریه التهابی بودن بیماری را قوی‌تر می‌کند.

قوز قرنیه معمولا در سنین ۱۲ تا ۱۵ سالگی یعنی نزدیک دوران بلوغ معمولا شروع می‌شود و یک دوره‌ای حدود ۱۰ ساله پیشرفت می‌کند و معمولاً بعد از آن پیشرفت آن در اکثر بیماران متوقف می‌شود. البته باید توجه شود زمان شروع و میزان پیشرفت بیماری در بیماران مختلف می‌تواند متفاوت باشد. شرحی که داده شد الکوی بیماری در اکثر بیماران می‌باشد نه اینکه در همه بیماران صدق کند.

بیماری قوز قرنیه با پیشرفت خود کم‌کم بینایی بیمار و کیفیت دید را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار می‌دهد و از این جهت اهمیت خیلی زیادی پیدا می‌کند. این بیماری در موارد متوسط و پیشرفته به دلیل کاهش شدید بینایی، کیفیت زندگی بیمار را به‌طور قابل توجه تحت تاثیر قرار می‌دهد. در امور تحصیلی، استخدامی، اخذ گواهینامه رانندگی و در خیلی از موارد قانونی نیز بیمار را محدود می‌کند. از این رو شناخت بیماری قوز قرنیه، تشخیص به موقع و درمان مناسب آن امری بسیار مهم تلقی می‌شود و به آن پرداخته می‌شود.

سوالات رایج در مورد قوز قرنیه (کراتوکونوس)
بیماری قوزقرنیه درصد قابل توجهی از افراد جامعه را درگیر می‌کند و برای همه این افراد سؤالات مشابهی وجود دارد که به دنبال پاسخ هستند. ما سعی کردیم در یک مجموعه اکثر پرسش‌هایی که شما در مورد این بیماری دارید را پاسخ دهیم:

۱. علت قوز قرنیه چیست؟
علت اصلی این بیماری مشخص نیست. بعضی عوامل احتمال ایجاد قوز قرنیه را زیاد می‌کنند اما دلیل اصلی نیستند. بنابراین هیچکدام از تحقیقاتی که در این سال‌های گذشته انجام شده هنوز نتوانسته‌اند دلیل و عامل اصلی را پیدا کنند. تحقیقات بیشتر عوامل خطر این بیماری را شناسایی کرده‌اند. عوامل خطر یا ریسک فاکتورها عواملی هستند که احتمال ایجاد قوزقرنیه را بیشتر می‌کنند نه اینکه عامل قطعی ایجاد آن باشند‌. برای مثال مالش چشم یکی از عوامل خطر ابتلا به قوز قرنیه است اما نمی‌توان گفت هر کسی که مالش چشم داشته باشد حتماً به این بیماری مبتلا می‌شود.

۲. قوز قرنیه از چه سنی شروع می‌شود؟
این بیماری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد. شایع‌ترین سن شروع بیماری حدود ۱۵ سالگی است. بنابراین قوزقرنیه از بدو تولد تا سنین بالای ۴۰ سال هم احتمال شکل‌گیری دارد اما رایج ترین سن درگیری بیماران از ۱۰ تا ۲۰ سالگی می باشد.

۳. قوز قرنیه تا چه سنی پیشرفت میکند؟
سن پیشرفت در بیماران کاملا متفاوت است. معمولاً از ۱۵ تا ۲۵ سالگی بیشترین پیشرفت بیماری را داریم. البته در برخی بیماران ممکن است بعد از ۳۰ سالگی هم پیشرفت کند. افرادی که در سنین پایین‌تر به این بیماری مبتلا می‌شوند معمولاً پیشرفت سریع‌تری را تجربه می‌کنند و متأسفانه به درجات شدید بیماری نیز می‌رسند.‌ اما کسانی که در سنین بالاتر درگیر می‌شوند پیشرفت کمتری در بیماری‌شان داریم و در نهایت به مراحل شدید نیز نمی‌رسند. برای مثال اگر قوزقرنیه در سن ۱۲ سالگی شروع شود وضعیت پیشرفت خیلی سریع خواهد بود اما اگر بالای ۲۰ سال شروع شود معمولاً پیشرفت خیلی کمی خواهیم دید. قطعاً عوامل دیگر از جمله میزان مالش چشم نیز در روند این پیشرفت مؤثر خواهد بود.

۴. آیا قوز قرنیه یک بیماری ارثی است؟
ژنتیک و سابقه خانوادگی در رخداد این بیماری نقش دارند اما به این مفهوم نیست فرزندان یک فرد قوزقرنیه‌ای حتماً دچار این بیماری شوند. چون عوامل غیرژنتیکی خیلی تعیین‌کننده هستند. احتمال ابتلا به قوز قرنیه در فرزندانی که سابقه خانوادگی دارند و والدین مبتلا دارند نسبت به فرزندان دیگر معمولاً بیشتر است. به طور کلی می‌توان گفت ژنتیک فقط یکی از عوامل تعیین‌کننده در ابتلا به قوزقرنیه است و درکنار عوامل دیگر نقش بازی می‌کند‌.

۵. درمان قطعی قوز قرنیه چیست؟
قوزقرنیه درمان قطعی ندارد. به عبارت دیگر هیچگونه دارو یا روش جراحی در دنیا وجود ندارد که این بیماری را به طور کامل از بین ببرد. تمام روش‌های درمانی موجود برای کاهش پیشرفت این بیماری و افزایش دید بیمار است. برای کاهش پیشرفت این بیماری تنها روش درمانی استفاده از جراحی کراس لینکینگ قرنیه است. برای افزایش دید بیماران مبتلا نیز روش‌های زیاد جراحی و غیرجراحی وجود دارد.

۶. بهترین روش درمانی در قوز قرنیه چیست؟
بهترین روش بهبود بینایی در بیماران قوزقرنیه بدون شک استفاده از انواع لنز اسکلرال است. اگر دید با این روش به حد مطلوب نرسد به روش‌های دیگر فکر می‌کنیم. روش‌هایی مانند کاشت رینگ در قرنیه، کاشت لنز داخل چشمی، پیوند لایه‌ای قرنیه، پیوند کامل قرنیه و غیره فقط در شرایط خاص قابل انجام هستند و تا زمانی که بیمار با لنزهای تخصصی اسکلرال دید مطلوب و کافی (نه الزاماً دید کامل) داشته باشد هیچکدام از جراحی‌ها نباید انجام شود. اما اگر به هر دلیلی بیمار بینایی کافی با لنز اسکلرال نداشته باشد تنها روش مؤثری که می‌تواند به بیمار کمک کند معمولاً فقط پیوند قرنیه است. البته که پیوند قرنیه نیز چالش‌ها و شرایط خاص خود را دارد و حتماً باید توجه شود که پیوند قرنیه جایگزین لنز نیست‌. اکثر بیماران پیوند قرنیه نیز مجبور هستند برای اصلاح بینایی از لنزهای اسکلرال استفاده کنند.

۷. در قوز قرنیه لنز داخل چشمی بهتر است یا لنز اسکلرال؟
قطعاً لنز اسکلرال خیلی خیلی بهتر است چرا که دید خیلی بالاتری به بیمار می‌دهد و عوارض جراحی هم ندارد. در موارد متوسط و شدید قوزقرنیه لنز داخل چشمی هیچگونه کارایی ندارد. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح بدهیم باید بگوییم در قوز قرنیه، بافت قرنیه چشم دچار به هم ریختگی و ناهمواری می‌شود و دید بیمار مختل می‌گردد.

بنابراین روش‌هایی می‌توانند بهترین دید را برای بیمار فراهم کنند که روی قرنیه انجام شوند و نامنظمی قرنیه را اصلاح کنند تا بینایی بهتر شود. قطعاً لنز داخل چشمی در داخل چشم و پشت قرنیه واقع می‌شود و کمکی برای اصلاح خطاهای بینایی قوزقرنیه نخواهد داشت. لنز داخل چشمی در بهترین شرایط دید مشابه عینک را برای بیمار فراهم می‌کند. توجه شود عوارض متعدد کاشت لنز داخل چشمی هم باید مدنظر قرار گیرد. باتوجه به اینکه لنزهای داخل چشمی با جراحی انجام می‌شود عوارض خیلی زیادی از جمله آب مروارید، آب سیاه، کدورت لنز، عفونت داخلی چشم، جداشدگی شبکیه و غیره وجود دارد که هیچکدام در لنز اسکلرال مطرح نیست.

۸. جراحی پیوند قرنیه در قوز قرنیه چه موقع باید انجام شود؟
در کمتر از ۵ درصد بیماران قوزقرنیه که به مراحل خیلی شدید این بیماری می‌رسد و با لنز اسکلرال دید خوبی به دست نمی‌آورند این جراحی ضرورت پیدا می‌کند. توجه شود تا زمانی که بیمار با لنز اسکلرال بینایی قابل قبولی دارد انجام پیوند قرنیه به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. معمولاً رایج ترین علت پیوند در قوزقرنیه کدورت شدید مرکز قرنیه است که بینایی را به طور کامل مختل می‌کند و نیاز می‌شود کدورت با جراحی رفع شود. به هیچ عنوان پیوند قرنیه را جایگزین لنز ندانید چرا که اکثر بیماران بعد از پیوند قرنیه نیاز به لنز اسکلرال دارند تا بتوانند خوب ببینند! باتوجه به شرایط سخت و مراقبت‌های ویژه‌ای که در عمل پیوند قرنیه مطرح هست انجام پیوند در مواردی که ضرورت ندارد قطعاً توصیه نمی‌شود.

۹. آیا بیماران قوز قرنیه می‌توانند از لنز رنگی استفاده کنند؟
باتوجه به اینکه لنزهای رنگی از لنزهای نرم هستند امکان تجویز در بیماران قوزقرنیه وجود ندارد. این لنزها بینایی خوبی به بیماران قوزقرنیه نمی‌دهند و البته راحتی بیمار را نیز تأمین نمی‌کنند.

۱۰. بیمارانی که مستعد قوز قرنیه یا مبتلا به آن هستند می‌توانند جراحی لیزیک انجام دهند؟
انجام جراحی لیزیک یا جراحی‌های مشابه آن که برای حذف عینک استفاده می‌شوند در بیمارانی که قوز قرنیه دارند یا مشکوک به قوزقرنیه هستند و یا حتی قرنیۀ نازک دارند به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.‌ چرا که در این افراد قرنیه به حد کافی نازک می‌باشد و نازکتر شدن آن توسط این جراحی‌ها قطعا باعث بیرون‌زدگی و پارگی لایه‌های مهم قرنیه و از بین رفتن قرنیه خواهد شد و منجر به نابینایی بیمار می‌شود. بنابراین قبل از انجام این جراحی‌ها حتماً باید از وضعیت ضخامت قرنیه اطمینان حاصل شود و پیش‌بینی شود که بعد از جراحی، آیا قرنیۀ باقیمانده امکان بقا خواهد داشت یا دچار نازکی پیشرونده (اکتازی قرنیه) و نابینایی خواهد شد.

۱۱. آیا عینک برای قوز قرنیه کمکی می‌کند؟
در موارد خفیف بیماری ممکن است بیمار با عینک دید قابل قبولی داشته باشد اما در موارد متوسط و شدید معمولاً بینایی بیمار با عینک کامل نمی‌شود و عینک عملاً کارایی خود را از دست می‌دهد و تجویز لنزهای اسکلرال ضرورت پیدا می‌کند.

۱۲. آیا با پیشرفت قوز قرنیه بیمار در نهایت نابینا می‌شود؟
اگر منظورمان نابینایی غیرقابل برگشت باشد جواب منفی است. قوز قرنیه تنها در ۱۰ درصد از مبتلایان به درجۀ شدید می‌رسد که قرنیه دچار پارگی (هیدروپس) و کدورت می‌شود که بینایی بیمار را به طور جدی مختل می‌کند. اما این به معنای نابینایی نیست چرا که با انجام پیوند قرنیه و تجویز مناسب لنز اسکلرال از روی قرنیۀ پیوند شده، بینایی دوباره به بیمار برگردانده می‌شود.

۱۳. آیا ممکن است کودکان هم مبتلا به قوز قرنیه شوند؟
احتمال درگیری کودکان نیز قطعاً وجود دارد اما رخداد این بیماری در سنین زیر ده سال بسیار کم هست. اغلب درگیری از سنین بالای ۱۳ سال می‌باشد. البته ناگفته نماند کودکان زیر ۱۰ سال زیادی هم هستند که دچار قوز قرنیه می‌شوند و تحت درمان قرار می‌گیرند. اگر بخواهم ساده بگویم از هر ۳۰ بیمار قوزقرنیه که معمولا بنده ویزیت می‌کنم فقط یک نفر از آنها سن درگیری حدود ۱۰ سال یا پایین‌تر دارد.

۱۴. در قوز قرنیه لنزهارد بهتر است یا لنز هیبریدی یا اسکلرال؟
قطعاً بهترین نوع لنز در قوزقرنیه لنز اسکلرال هست و شکی درآن نیست. چرا که راحتی بسیار بالایی دارد، در چشم ثابت و بدون حرکت می‌ماند، در شدیدترین موارد قوزقرنیه هم قابل تجویز است و خشکی چشم هم محدودیتی در آن ندارد و طول عمر بالای ۳ سال دارد. لنزهای هارد اصلا راحتی مناسب ندارند در همه بیماران قابل تجویز نیستند دائم متحرک هستند و ممکن است از چشم بیرون بپرند و خشکی چشم را تشدید می‌کنند از همه مهمتر استفاده طولانی آنها در قوزقرنیه باعث ایجاد کدورت قرنیه می‌شود در حالی که لنز اسکلرال هیچکدام از این مشکلات را ندارد.

لنزهای هیبریدی در موارد پیشرفتۀ قوزقرنیه جایگاهی ندارند در خشکی چشم کارایی ندارند و طول عمر آنها با اینکه هرینه‌ای تقریبا برابر با لنز اسکلرال دارند بسیار کم است و حدود ۶ تا ۹ ماه قابل استفاده هستند.

ما سعی کردیم در این مقاله تمام سؤالات رایج را پوشش دهیم و پاسخ مناسب برای شما داده باشیم. اگر غیر از اینها هنوز مطلب دیگری ذهن شما را درگیر کرده است مقالات و مطالب قوز قرنیه در سایت ما را مطالعه کنید و اگر باز هم سؤالی داشتید ما به صورت تلفنی یا حضوری حتما پاسخگوی سوالات شما در خصوص قوزقرنیه خواهیم بود.

واژگان کلیدی این مقاله:
قوز قرنیه، کراتوکونوس، قرنیه، اکتازی قرنیه، لنز هارد، لنز اسکلرال، کراس لینک قرنیه، بیماری قرنیه، کدورت قرنیه، نازکی قرنیه، شیوع قوز قرنیه

مطالعه مقالات زیر نیز به شما در شناخت هرچه بهتر قوز قرنیه کمک خواهد کرد:

📂 علائم و نشانه‌های قوز قرنیه و روش‌های تشخیص آن

📂 آیا قوزقرنیه همان آستیگماتیسم است؟

📂 قوز قرنیه تا چه سنی پیشرفت می‌کند؟