انواع لنزهای اسکلرال

بررسی انواع لنزهای اسکلرال (scleral) و مقایسه تفاوت‌ها و کاربردهای آنها

دکتر امیر اسهرلوس

لنزهای تماسی اسکلرال (scleral) جزء جدیدترین تکنولوژی لنزهای تماسی هستند که برای همه انواع ضعیفی چشم مورد استفاده قرار می‌گیرند. این لنزها اغلب اندازه نسبتاً بزرگی دارند و محل تماس اصلی آنها، قسمت سفیدی چشم یا اسکلرا (صلبیه) می‌باشد. لنزهای اسکلرال بر اساس اندازه‌ی قطرشان به چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شوند که این چهار گروه شامل لنزهای کورنئو اسکلرال (Corneo-scleral), سمی اسکلرال (Semi-scleral) , مینی اسکلرال (Mini-scleral) و فول اسکلرال (Full-scleral) می‌باشد. البته در تقسیم‌بندی‌های جدید مورد سِمی اسکلرال حذف شده است و بر این اساس لنزهای اسکلرال به سه نوع اصلی تقسیم‌بندی شده‌اند:

۱- لنزهای کورنئو اسکلرال: قطر این لنزها بین ۱۲ تا ۱۵ میلی‌متر می است.

۲- لنزهای مینی اسکلرال: قطر این لنزها بین ۱۵ تا ۱۸ میلی‌متر است.

۳- لنزهای فول اسکلرال: قطر این لنزها بیشتر از ۱۸ میلی‌متر است.

همانطور که در تقسیم‌بندی فوق مشاهده می‌کنید تنها تفاوت انواع لنزهای اسکلرال با هم، در اندازه‌ی قطر آنهاست. پرکاربردترین لنز در انواع لنزهای اسکلرال، نوع مینی اسکلرال است. لنزهای کورنئواسکلرال سایز کوچکی دارند و معمولاً راحتی مناسبی را برای بیمار ایجاد نمی‌کنند و خصوصاً در بیمارانی که خشکی چشم شدید یا قوز قرنیه شدید یا سابقه‌ی پیوند قرنیه داشته باشند معمولاً کارایی نخواهند داشت. لنزهای کورنئواسکلرال به طور وارداتی در ایران وجود ندارد. معمولاً شرکت‌های خارجی به دلیل استقبال کم و کاربرد کم این لنزها خیلی تمایلی برای تولید این لنزها ندارند. یک نمونه از این لنزها در داخل ایران تولید می‌شود که به دلیل طراحی ضعیف به هیچ عنوان راحتی مناسب و کارایی مناسب برای جبران مشکلات بینایی را ندارد و عملاً قابل استفاده نمی‌باشد.

رایج‌ترین نوع لنز از انواع لنزهای اسکلرال، نوع مینی اسکلرال است و تقریباً در همه بیماران این نوع لنز تجویز می‌شود. قطر لنزهای مینی اسکلرال می‌تواند از ۱۵ تا ۱۸ میلی‌متر باشد که با توجه به کارخانه سازنده این عدد ممکن است کمی متفاوت باشد. رایج‌ترین قطر مورد استفاده در این لنزها حدود ۱۵ تا ۱۶/۵ میلی‌متر است. لنزهای مینی اسکلرال به دلیل اندازه مناسبی که دارند (نه خیلی کوچک هستند که باعث ناراحتی و اذیت بیمار شوند و نه خیلی بزرگ هستند که گذاشتن و برداشتن آنها سخت باشد) بیشترین کاربرد را به خود اختصاص داده‌اند. همه لنزهای اسکلرالی که از شرکت‌های مختلف خارجی وارد ایران می‌شوند از نوع مینی‌ اسکلرال‌ هستند و تقریبا می‌توان گفت انواع کورنئواسکلرال و سمی اسکلرال و فول اسکلرال توسط هیچ شرکتی عملاً وارد نمی‌شود، که دلیل آن عدم استفاده و کاربرد نادر این لنزها می‌باشد.

لنزهای فول اسکلرال سایز خیلی بزرگی دارند و قطر آن‌ها معمولاً ۱۸ تا ۲۴ میلی‌متر می‌باشد. با توجه به اندازه‌ای که دارند گذاشتن و برداشتن لنزها از چشم معمولاً ایجاد چالش می‌کند و به همین دلیل در مواقعی که مشکل بیمار با لنزهای مینی اسکلرال حل شود به هیچ عنوان لزومی برای تجویز لنزهای فول اسکلرال وجود ندارد. برخی از بیماران به اشتباه تصور می‌کنند لنز فول اسکلرال بهتر از لنز مینی اسکلرال می‌باشد و در کلینیک‌های مختلف سراغ لنزهای فول اسکلرال می‌روند در حالی‌که واقعیت چنین نیست و اولویت در تمام بیماران با لنزهای مینی اسکلرال می‌باشد. در برخی بیماری‌های بسیار نادر که به هیچ عنوان امکان تجویز لنزهای مینی اسکلرال وجود نداشته باشد ممکن است مشکل بیمار با لنزهای فول اسکلرال قابل رفع باشد که البته در عمل این موارد بسیار نادرند و خوشبختانه لنزهای مینی اسکلرال مشکل تمام بیماران را پوشش می‌دهند.

یکی از مزیت‌های مهم لنزهای مینی اسکلرال قابلیت انتخاب اندازه‌های متفاوت در بیماران مختلف است. اکثر شرکت‌های تولیدکننده لنزهای مینی اسکلرال امکان تولید این لنزها را در اندازه‌های مختلف از ۱۵ تا ۱۸ میلی‌متر دارند و ما به عنوان تجویزکننده این لنزها می‌توانیم بر اساس اندازه‌های سطح چشم بیمار، یک اندازه مناسب برای هر بیمار سفارش دهیم. برای بیمارانی که چشم کوچکی دارند و شکاف پلکی آنها تنگ است ممکن است از لنزهای مینی اسکلرال کوچک با سایز ۱۵ یا ۱۵/۵ میلی‌متر استفاده شود اما در بیمارانی که چشم‌های درشت یا چشم‌های بیرون زده‌ای دارند ممکن است از سایزهای بزرگتر مانند ۱۶/۵ یا ۱۷ میلی‌متر برایشان تجویز شود. این امکان انتخاب در ویژگی‌های مختلف لنزهای اسکلرال باعث شده است که این لنزها تقریباً در تمام بیماران با هرگونه مشکل چشمی و وضعیت چشمی که دارند قابل تجویز باشد.

لنزهای مینی اسکلرال به دو حالت تک‌دید و یا چنددید (مولتی فوکال) تولید می‌شوند. لنزهای تک‌دید رایج‌ترین نوع لنزهای مینی اسکلرال هستند که تقریباً در اغلب بیماران تجویز می‌شوند. لنزهای مینی اسکلرال مولتی فوکال حالت چندکانونه یا چند دید یا دو دید طراحی می‌شوند و برای افرادی قابل تجویز هستند که دچار پیرچشمی شده باشند. افرادی که در سنین بالای ۴۰ سال هم نیاز به عینک دور و هم نیاز به عینک نزدیک پیدا می‌کنند اما تمایل به استفاده از عینک ندارند می‌توانند از لنزهای اسکلرال مولتی فوکال بهره‌مند شوند، که با این لنزها دید دور و دید نزدیک به‌طور همزمان واضح می‌شود و بیمار نیازی به عینک نخواهد داشت. البته باید توجه شود که تولید لنزهای مولتی فوکال توسط همه شرکت‌ها انجام نمی‌شود و فقط برخی از شرکت‌ها این امکانات را ارائه می‌دهند.

لنزهای مینی اسکلرال برای انواع مشکلات چشمی با دو هدف مختلف ممکن است تجویز شوند که یک هدف می‌تواند اصلاح ضعیفی چشم و بهبود دید بیمار باشد و هدف دوم می‌تواند درمان بیماری‌های مختلف سطح چشم باشد. موارد رایج تجویز لنز اسکلرال به شرح زیر است:

۱- بیماران مبتلا به قوز قرنیه یا کراتوکونوس و بیماری‌های مشابه آن از جمله دژنراسیون پلاسید مارجینال (PMD) و کراتوگلوبوس
۲- بیماران مبتلا به خشکی چشم متوسط یا شدید
۳- بیماران دارای ضعیفی چشم از نوع نزدیک‌بینی یا دوربینی یا استیگماتیسم
۴- بیماران دچار پیرچشمی
۵- بیماران مبتلا به سندروم استیون جانسون
۶- بیماران مبتلا به آسیب‌های قرنیه‌ای ناشی از دیابت
۷- بیماران مبتلا به بیماری گریوز چشمی ناشی از پرکاری تیروئید
۸- بیمارانی که دچار پارگی قرنیه شده‌اند
۹- بیمارانی که پیوند قرنیه کرده‌اند
۱۰- بیمارانی که قبلاً برای ضعیفی چشم تحت جراحی آر کی قرار گرفته‌اند
۱۱- بیمارانی که لیزیک یا جراحی‌های مشابه لیزیک داشته‌اند و دچار عوارض شده‌اند
۱۲- بیمارانی که دچار نازکی قرنیه هستند
۱۳- بیمارانی که آستیگماتیسم چشمی خیلی بالایی دارند
۱۴- بیمارانی که فقط یکی از چشم‌های آن‌ها ضعیفی شدید دارد
۱۵- بیمارانی که دچار آسیب‌های شیمیایی سطح چشم شده‌اند مانند سوختگی‌های اسیدی
۱۶- بیمارانی که دچار سوختگی‌های حرارتی صورت و چشم شده‌اند
۱۷- بیمارانی که به هر دلیلی چشم‌شان بسته نمی‌شود
۱۸- بیمارانی که به دلیل عفونت چشم دچار مشکلات و ناهمواری قرنیه شده‌اند
۱۹- تمام بیمارانی که به هر دلیلی عینکی هستند و تمایلی به استفاده از عینک ندارند فارغ از اینکه میزان ضعیفی چشم آنها از چه نوعی باشد و چقدر باشد به راحتی می‌توانند از لنزهای اسکلرال به عنوان جایگزین عینک استفاده کنند.

یکی از سوالات پرتکرار مراجعان عزیز، نحوه نگهداری و مراقبت از لنزهای اسکلرال است. برای همین در مقاله‌ای جامع، به نکات مهم و اساسی نحوه استفاده و نگهداری از لنزهای اسکلرال پرداخته‌ایم که توصیه می‌کنیم آن را مطالعه کنید:

:: چگونه از لنز اسکلرال مراقبت کنیم؟

خوشبختانه اقدامات تخصصی انواع لنزهای اسکلرال در کلینیک تخصصی دکتر اسهرلوس انجام می‌گیرد و لنزهای ایرانی و خارجی مربوط به شرکت‌های مختلف در کلینیک ما ارائه می‌شود. بیمارانی که تمایل به استفاده از لنزهای اسکلرال دارند حتماً باید به‌صورت حضوری مراجعه کنند بررسی‌های لازم انجام شود و در صورت لزوم لنزهای اسکلرال موجود معرفی می‌شوند و لنز اسکلرال مناسب چشم شما برای شما تجویز ارائه می‌شود. تمامی آموزش‌های تخصصی استفاده از این لنزها و همچنین نحوه نگهداری این لنزها در کلینیک به‌طور کامل و جامع و به‌صورت عملی به بیمار آموزش داده می‌شود و بیمار تحت نظر کلینیک این نیازها را مرتفع خواهد کرد.

واژگان کلیدی این مقاله:
اسکلرال، لنز اسکلرال، مینی اسکلرال، سمی اسکلرال، کورنئو اسکلرال، فول اسکلرال، قوزقرنیه، پیوند قرنیه، لنز هارد، خشکی چشم، کراتوکونوس، پیرچشمی، لنز تماسی، لنز دوکانونه، لنز دو دید، لنز پیرچشمی، لنز مولتی فوکال

مطالعه مقالات زیر نیز به شما در شناخت هرچه بهتر لنزهای اسکلرال و فواید آنها کمک خواهد کرد:

📂 لنز اسکلرال برای چه کسانی مناسب است؟

📂 برای رفع خشکی چشم استفاده از قطره بهتر است یا لنز اسکلرال؟

📂 آیا لنز اسکلرال بهترین نوع لنز است؟

📂 لنز اسکلرال و درمان سندرم شوگرن و سندرم استیون جانسون