لنزهای تماسی (Contact Lenses)

لنزهای تماسی (Contact Lenses)
این نوع لنزها در تماس مستقیم با سطح چشم قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر برخلاف عدسی‌های عینک که روی یک فریم یا همان چهارچوب سوار می‌شوند و ضعیفی چشم را اصلاح می‌کنند و در عمل تماسی با سطح چشم ندارند این لنزها کامل روی سطح چشم قرار می‌گیرند و از این جهت به آنها لنزهای تماسی گفته می‌شود.

کاربرد لنزهای تماسی
این لنزها در برخی از موارد به عنوان یک جایگزین برای عینک هستند یعنی فرد به اختیار می‌تواند از لنز یا عینک استفاده کند ولی در بعضی مواقع دیگر به عنوان اولویت درمانی نسبت به عینک قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر در برخی از مواقع بیمار فقط با لنز تماسی کارایی لازم بینایی را خواهد داشت و بدون لنز امکان افزایش بینایی بهینه را نخواهیم داشت. برخی از کاربردهای این لنزها به شرح زیر است:

– جایگزین عینک با هدف زیبایی و حذف عینک از صورت بیمار
– جایگزین عینک برای افزایش امکان فعالیت و تحرک در برخی مشاغل یا ورزش‌ها مانند فوتبال، بسکتبال و یا حتی مشاغل و حرف نظامی و …
– تجویز برای افرادی که تفاوت میزان ضعیفی چشمشان زیاد است
– تجویز در افرادی که ضعیفی چشم خیلی بالایی دارند
– تجویز در افرادی که آستیگماتیزم نامنظم دارند مانند بیماران قوزقرنیه و پیوند قرنیه
– تجویز برای افرادی که دچار خشکی چشم متوسط یا شدید هستند (فقط لنز اسکلرال)
– تجویز برای کودکانی که امکان استفاده از عینک وجود ندارد
– تجویز برای افرادی که آستیگماتیزم بیشتر از ۴ نمره دارند
– تجویز در بیمارانی که ظاهر چشمشان نامناسب است برای مثال بیماران سفیدی قرنیه

انواع لنزهای تماسی
لنزهای تماسی براساس نوع طراحی، قابلیت انعطاف و جنس مواد سازنده به انواع مختلفی تقسیم بندی می‌شوند. برای هر بیمار با توجه به شرایط خاصی که چشم فرد ممکن است داشته باشد یکی از انواع این لنزها ممکن است کارایی درمانی بهتری داشته باشد. انواع لنزهای تماسی به شرح زیر است:

۱- لنزهای نرم (soft lenses):

این لنزهای جنس نرم و انعطاف پذیر دارند و قابلیت تا شدن دارند. این لنزهای در انواع مختلف طبی، رنگی و حتی طبی رنگی در دسترس هستند. این لنزها براساس جنس ماده سازنده به دو نوع اصلی هیدروژل و سیلیکون هیدروژل تقسیم بندی می‌شوند.لنزهای سیلیکون هیدروژل نسل جدید لنزهای نرم هستند و اکسیژن رسانی خیلی بالاتری دارند. انواع لنزهای نرم از نظر استفاده بالینی به صورت زیر است:

– لنزهای نرم اسفر: برای اصلاح دوربینی و نزدیک بینی چشم
– لنزهای نرم توریک: برای اصلاح ضعیفی معمولی واصلاح آستیگماتیزم چشم
– لنزهای نرم رنگی: برای استفاده جهت تغییر رنگ چشم و زیبایی
– لنزهای نرم طبی رنگی: لنزهای رنگی نمره دار جهت زیبایی و ضعیفی چشم
– لنزهای نرم چندکانونه (مولتی فوکال): برای استفاده در پیرچشمی
– لنزهای نرم پروستتیک: جهت بهبود شرایط ظاهری چشم مثلا در پارگی‌های سطح چشم
– لنزهای نرم خاص مانند لنزهای مخصوص کراتوکونوس، لنزهای سیلسافت و …

۲- لنزهای سخت یا لنزهای هارد (Rigid Gas Permeable lenses):

این لنزها از جنس سفت تری ساخته می‌شوند و قابلیت انعطاف ندارند. در اثر تا کردن بیش از حد لنز شکسته می‌شود. لنزهای هارد با توجه به شرایط تخصصی چشم و قرنیه هر فرد مخصوص او طراحی و ساخته می‌شود. در انواع سایزها و انحناها و نمره‌های مختلف می‌تواند ساخته شود بنابراین انواع مختلف ضعیفی چشم را تا حدود زیادی می‌تواند پوشش دهد. البته اندازه آستیگماتیزمی که این لنزها اصلاح می‌کنند محدود است و معمولا بیشتر از ۳ نمره آستیگماتیزم را نمی توانند اصلاح کنند البته استثنائاتی نیز برای این مورد وجود دارد. مهمترین مزیت لنزهای هارد نسبت به لنزهای نرم این است که دید واضح تری دارند و در شرایط چشم‌های خاص که قرنیه چشم وضعیت غیر طبیعی دارند برای مثال در بیماران قوز قرنیه، پارگی قرنیه و … که به اصطلاح آستیگماتیزم نامنظم دارند کارایی ویژه ای دارند و دید خیلی خوبی را ایجاد می‌کنند.

۳- لنزهای اسکلرال (Scleral Lenses)
این لنزها، جزء جدیدترین انواع لنزهای تماسی هستند که تکنولوژی پیشرفته ای در تولید این لنزها استفاده شده است. این لنزها اندازه نسبتا بزرگی دارند و فقط با قسمت سفیدی چشم (ملتحمه) تماس برقرار می‌کنند. عدم تماس این لنزها با بافت قرنیه ی چشم، مهمترین دلیل راحتی این لنزها می‌باشد که همین ویژگی آنها را از بقیه لنزهای تماسی متمایز کرده است. تفاوت دیگری که این لنزها با لنزهای دیگر دارند این است که قبل از گذاشتن در چشم، چند قطره سرم یا اشک مصنوعی در داخل لنز چکانده می‌شود و سپس در چشم قرار داده می‌شود که همین مسئله باعث می‌شود رطوبت چشم تا آخر روز تامین باشد و از این جهت یک درمان بالقوه برای خشکی چشم نیز محسوب می‌گردد.

لنزهای اسکلرال براساس اندازه قطرشان به سه نوع اصلی تقسیم بندی می‌شوند:

لنزهای کورنواسکلرال: لنزهای با قطر ۱۲ تا ۱۵ میلی متر که کوچکترین نوع لنزهای اسکلرال هستند و معمولا کاربرد خیلی محدودی دارند.
لنزهای مینی اسکلرال: لنزهای ۱۵ تا ۱۸ میلی متری که پرکاربردترین و رایج ترین لنزهای اسکلرال هستند چرا که اندازه آنها نه خیلی کوچک است که باعث ناراحتی چشم شود و نه خیلی بزرگ است که گذاشتن و برداشتن آن را مشکل کند.
لنزهای فول اسکلرال: لنزهای با قطر بیشتر از ۱۸ میلی متر را می‌گویند که کاربرد محدودی دارند و معمولا فقط در بیماران خیلی معدودی که امکان فیت لنز با انواع مینی اسکلرال فراهم نباشد از این لنزها ممکن است استفاده شود.

نکات مهم استفاده از لنزهای تماسی
لنزهای تماسی کالای طبی محسوب می‌شوند و استفاده از آن مستلزم رعایت نکات مهم تخصصی و بهداشتی می‌باشد که در ذیل به آنها اشاره می‌شود:

۱- قبل از استفاده از هر نوع لنز تماسی باید چشم شما توسط اپتومتریست یا افتالمولوژیست به طور کامل معاینه شود و اگر مناسب استفاده از لنز بودید توسط معاینه گر شما لنز مناسب تعیین و تجویز شود.

۲- آموزش‌های کامل استفاده از هر نوع لنز باید توسط معاینه گر به شما داده شود.

۳- در طول مدت زمان استفاده از لنز حتما باید زیر نظر باشید و معمولا هر سه یا شش ماه یکبار معاینه چشم انجام گیرد.

۴- لنز نباید خارج از زمان مجاز استفاده شود. زمان مجاز استفاده از هر نوع لنزی که برای شما تجویز شده است باید توسط معاینه گر به شما اعلام شود.

۵- در صورت بروز هر نوع عارضه یا مشکل هر چند خفیف با لنز تماسی، از خود تشخیصی و خود درمانی پرهیز کنید و در اسرع وقت برای معاینه مراجعه کنید.

۶- به هیچ عنوان لنز نباید از فروشگاه عینک، فروشگاه لوازم آرایشی، داروخانه یا سایت‌ها و فضاهای مجازی تهیه شود.

واژگان کلیدی:
لنز، لنز تماسی، لنز رنگی، لنز زیبایی، لنز نرم، لنز توریک، لنز هارد، لنز سخت، لنز اسکلرال، لنز مینی اسکلرال، لنز فول اسکلرال، لنز کورنواسکلرال، لنز چندکانونی، لنز پروستیتک، لنز آستیگمات، لنز برای خشکی چشم، لنز برای قوز قرنیه، حذف عینک، لنز طبی رنگی، لنز آستیگمات رنگی، لنز توریک رنگی، لنز پیرچشمی، لنز ارتوکراتولوژی، لنز شارژی، لنز شارژی شبانه، کنتاکت لنز