قوز قرنیه (کراتوکونوس) چیست؟

معرفی بیماری قوز قرنیه (کراتوکونوس) و پاسخ به سؤولات رایج در مورد آن

دکتر امیر اسهرلوس

بیماری قوز قرنیه (Keratoconus) یکی از بیماری‌های نازکی قرنیه است که یک بیماری نیمه‌التهابی به حساب می‌آید. در این بیماری بافت قرنیه چشم، از یک قسمت نزدیک به مرکز قرنیه، شروع به نازک شدن می‌کند و کم‌کم قسمت نازک شده به سمت بیرون برآمدگی پیدا کرده و شکل کلی قرنیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. محل برآمدگی قرنیه که معمولا به حالت شبیه «قوز» در می‌آید قوز قرنیه قلمداد می‌شود.

بیماری قوز قرنیه از بیماری‌های چشمی نسبتاً رایج به حساب می‌آید و شیوع آن در دنیا نسبتاً بالاست‌. شیوع قوز قرنیه در ایران طبق تحقیقات مختلف حدود ۲ تا ۵ درصد و حتی در برخی مناطق بیشتر از آن برآورد و گزارش شده است. شیوع قوز قرنیه معمولاً در مناطق مرکزی و جنوبی کشور بیشتر از مناطق شمالی و شمال غرب کشور می‌باشد. شیوع قوز قرنیه در خانم‌ها بیشتر از آقایان هست و این تفاوت در اکثر مطالعات گزارش شده است. نکته جالب این است که میزان تیزبینی، علائم بینایی، شکایات چشمی و بقیه ویژگی‌های تشخیصی قوزقرنیه در مردها و زن‌ها با هم تفاوت دارد.

قوز قرنیه در اوایل شروع بیماری ممکن است خیلی به راحتی قابل تشخیص نباشد و صرفاً با یک ضعیفی چشم معمولی و آستیگماتیزم اشتباه گرفته شود. این بیماری که با شروع نازک شدگی قرنیه و برآمدگی بافت آغاز می‌شود در مراحل اولیه باعث ایجاد ضعیفی چشم معمولاً از نوع نزدیک‌بینی و آستیگماتیزم می‌شود که در مراحل اولیه این ضعیفی ایجاد شده ممکن است با عینک اصلاح شود و خیلی از درمانگران ممکن است حتی این بیماری را تشخیص هم نداده باشند. به همین دلیل خیلی از بیماران ممکن است چند سال مراجعه هم کرده باشند معاینه هم شده باشند اما بیماریشان تشخیص داده نشده باشد. برای تشخیص قوز قرنیه خصوصاً در موارد خفیف مهارت زیاد و دقت بالایی لازم هست و با کمی بی‌دقتی ممکن است از قلم بیفتد.

بیماری قوز قرنیه را قبلا جزء بیماری‌های غیرالتهابی طبقه‌بندی می‌کردند، به این مفهوم که هیچگونه واکنش التهابی در روند ایجاد و پیشرفت آن دخیل نیست‌. تحقیقات اخیر نشان داده است در بیماران قوز قرنیه فرایند التهاب در قرنیه مشهود است و به این دلیل اخیراً به عنوان یک بیماری نیمه‌التهابی شناخته می‌شود. در خیلی از بیماران قوز قرنیه شفافیت قرنیه پایین‌تر از افراد طبیعی است و معمولا التهابات چشمی دیگر از جمله خشکی چشم و التهابات پلک و حتی حساسیت‌های چشمی هم همراه قوز قرنیه وجود دارد که این موارد نیز نظریه التهابی بودن بیماری را قوی‌تر می‌کند.

قوز قرنیه معمولا در سنین ۱۲ تا ۱۵ سالگی یعنی نزدیک دوران بلوغ معمولا شروع می‌شود و یک دوره‌ای حدود ۱۰ ساله پیشرفت می‌کند و معمولا بعد از آن پیشرفت آن در اکثر بیماران متوقف می‌شود. البته باید توجه شود زمان شروع و میزان پیشرفت بیماری در بیماران مختلف می‌تواند متفاوت باشد. شرحی که داده شد الکوی بیماری در اکثر بیماران می‌باشد نه اینکه در همه بیماران صدق کند.

بیماری قوز قرنیه با پیشرفت خود کم‌کم بینایی بیمار و کیفیت دید را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار می‌دهد و از این جهت اهمیت خیلی زیادی پیدا می‌کند. این بیماری در موارد متوسط و پیشرفته به دلیل کاهش شدید بینایی، کیفیت زندگی بیمار را به‌طور قابل توجه تحت تاثیر قرار می‌دهد. در امور تحصیلی، استخدامی، اخذ گواهینامه رانندگی و در خیلی از موارد قانونی نیز بیمار را محدود می‌کند. از این رو شناخت بیماری قوز قرنیه، تشخیص به موقع و درمان مناسب آن امری بسیار مهم تلقی می‌شود و به آن پرداخته می‌شود.

سوالات رایج در مورد قوز قرنیه (کراتوکونوس)
بیماری قوز قرنیه درصد قابل توجهی از افراد جامعه را درگیر می‌کند و برای همه این افراد سؤالات مشابهی وجود دارد که به دنبال پاسخ هستند. ما سعی کردیم در یک مجموعه اکثر پرسش‌هایی که شما در مورد این بیماری دارید را پاسخ دهیم:

۱. علت قوز قرنیه چیست؟
علت اصلی این بیماری مشخص نیست. بعضی عوامل احتمال ایجاد قوز قرنیه را زیاد می کنند اما دلیل اصلی نیستند. بنابراین هیچکدام از تحقیقاتی که در این سالهای گذشته انجام شده هنوز نتوانسته اند دلیل و عامل اصلی را پیدا کنند. تحقیقات بیشتر عوامل خطر این بیماری را شناسایی کرده اند. عوامل خطر یا ریسک فاکتورها عواملی هستند که احتمال ایجاد قوزقرنیه را بیشتر می کنند نه اینکه عامل قطعی ایجاد آن باشند‌. برای مثال مالش چشم یکی از عوامل خطر ابتلا به قوز قرنیه است اما نمی توان گفت هر کسی که مالش چشم داشته باشد حتما به این بیماری مبتلا می شود.

۲. قوز قرنیه از چه سنی شروع میشه؟
این بیماری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد. شایع ترین سن شروع بیماری حدود ۱۵ سالگی است. بنابراین قوزقرنیه از بدو تولد تا سنین بالای ۴۰ سال هم احتمال شکل گیری دارد اما رایج ترین سن درگیری بیماران از ۱۰ تا ۲۰ سالگی می باشد.

۳. قوز قرنیه تا چه سنی پیشرفت میکند؟
سن پیشرفت در بیماران کاملا متفاوت است. معمولا از ۱۵ تا ۲۵ سالگی بیشترین پیشرفت بیماری را داریم. البته در برخی بیماران ممکن است بعد از ۳۰ سالگی هم پیشرفت کند. افرادی که در سنین پایین تر مبتلا به این بیماری می شوند معمولا پیشرفت سریع تری را تجربه می کنند و متاسفانه به درجات شدید بیماری نیز می رسند.‌ اما کسانی که در سنین بالاتر درگیر می شوند پیشرفت کمتری در بیماریشان داریم و در نهایت به مراحل شدید نیز نمی رسند. برای مثال اگر قوزقرنیه در سن ۱۲ سالگی شروع شود وضعیت پیشرفت خیلی سریع خواهد بود اما اگر بالای ۲۰ سال شروع شود معمولا پیشرفت خیلی کمی خواهیم دید. قطعا عوامل دیگر از جمله میزان مالش چشم نیز در روند این پیشرفت موثر خواهد بود.

۴. آیا قوز قرنیه یک بیماری ارثی هست؟
ژنتیک و سابقه خانوادگی در رخداد این بیماری نقش دارند اما به این مفهوم نیست فرزندان یک فرد قوزقرنیه ای حتما دچار این بیماری شوند. چون عوامل غیرژنتیکی خیلی تعیین کننده هستند. احتمال ابتلا به قوز قرنیه در فرزندانی که سابقه خانوادگی دارند و والدین مبتلا دارند نسبت به فرزندان دیگر معمولا بیشتر است. به طور کلی می توان گفت ژنتیک فقط یکی از عوامل تعیین کننده در ابتلا به قوزقرنیه است و درکنار عوامل دیگر نقش بازی می کند‌.

۵. درمان قطعی قوز قرنیه چیست؟
قوزقرنیه درمان قطعی ندارد. به عبارت دیگر هیچگونه دارو یا روش جراحی در دنیا وجود ندارد که این بیماری را به طور کامل از بین ببرد. تمام روشهای درمانی موجود برای کاهش پیشرفت این بیماری و افزایش دید بیمار هست. برای کاهش پیشرفت این بیماری تنها روش درمانی استفاده از جراحی کراس لینکینگ قرنیه است. برای افزایش دید بیماران مبتلا نیز روش های زیاد جراحی و غیرجراحی وجود دارد.

۶. بهترین روش درمانی در قوز قرنیه چیست؟
بهترین روش بهبود بینایی در بیماران قوزقرنیه بدون شک استفاده از انواع لنز اسکلرال است. اگر دید با این روش به حد مطلوب نرسد به روش های دیگر فکر می کنیم. روشهایی مانند کاشت رینگ در قرنیه، کاشت لنز داخل چشمی، پیوند لایه ای قرنیه، پیوند کامل قرنیه و غیره فقط در شرایط خاص قابل انجام هستند و تا زمانی که بیمار با لنزهای تخصصی اسکلرال دید مطلوب و کافی (نه الزاما دید کامل) داشته باشد هیچکدام از جراحی ها نباید انجام شود. اما اگر به هر دلیلی بیمار بینایی کافی با لنز اسکلرال نداشته باشد تنها روش موثری که می تواند به بیمار کمک کند معمولا فقط پیوند قرنیه می باشد. البته که پیوند قرنیه نیز چالش ها و شرایط خاص خود را دارد و حتما باید توجه شود که پیوند قرنیه جایگزین لنز نیست‌. اکثر بیماران پیوند قرنیه نیز مجبور هستند برای اصلاح بینایی از لنزهای اسکلرال استفاده کنند.

۷. در قوز قرنیه لنز داخل چشمی بهتره یا لنز اسکلرال؟
قطعا لنز اسکلرال خیلی خیلی بهتر است چرا که دید خیلی بالاتری به بیمار می دهد و عوارض جراحی هم ندارد. در موارد متوسط و شدید قوزقرنیه لنز داخل چشمی هیچگونه کارایی ندارد. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح بدهیم باید بگوییم در قوز قرنیه، بافت قرنیه چشم دچار به هم ریختگی و ناهمواری می شود و دید بیمار مختل می شود.

بنابراین روشهایی می توانند بهترین دید را برای بیمار فراهم کنند که روی قرنیه انجام شوند و نامنظمی قرنیه را اصلاح کنند تا بینایی بهتر شود. قطعا لنز داخل چشمی در داخل چشم و پشت قرنیه واقع می شود و کمکی برای اصلاح خطاهای بینایی قوزقرنیه نخواهد داشت. لنز داخل چشمی در بهترین شرایط دید مشابه عینک را برای بیمار فراهم می کند. توجه شود عوارض متعدد کاشت لنز داخل چشمی هم باید مدنظر قرار گیرد. باتوجه به اینکه لنزهای داخل چشمی با جراحی انجام می شود عوارض خیلی زیادی از جمله آب مروارید، آب سیاه، کدورت لنز، عفونت داخلی چشم، جداشدگی شبکیه و غیره وجود دارد که هیچکدام در لنز اسکلرال مطرح نیست.

۸. جراحی پیوند قرنیه در قوز قرنیه چه موقع باید انجام شود؟
در کمتر از ۵ درصد بیماران قوزقرنیه که به مراحل خیلی شدید این بیماری می رسد و با لنز اسکلرال دید خوبی به دست نمی آورند این جراحی ضرورت پیدا می کند. توجه شود تا زمانی که بیمار با لنز اسکلرال بینایی قابل قبولی دارد انجام پیوند قرنیه به هیچ عنوان توصیه نمی شود. معمولا رایج ترین علت پیوند در قوزقرنیه کدورت شدید مرکز قرنیه است که بینایی را به طور کامل مختل می کند و نیاز می شود کدورت با جراحی رفع شود. به هیچ عنوان پیوند قرنیه را جایگزین لنز ندانید چرا که اکثر بیماران بعد از پیوند قرنیه نیاز به لنز اسکلرال دارند تا بتوانند خوب ببینند! باتوجه به شرایط سخت و مراقبت های ویژه ای که در عمل پیوند قرنیه مطرح هست انجام پیوند در مواردی که ضرورت ندارد قطعا قطعا توصیه نمی شود.

۹. آیا بیماران قوز قرنیه می توانند از لنز رنگی استفاده کنند؟
باتوجه به اینکه لنزهای رنگی از لنزهای نرم هستند امکان تجویز در بیماران قوزقرنیه وجود ندارد. این لنزها بینایی خوبی به بیماران قوزقرنیه نمی دهند و البته راحتی بیمار را نیز تامین نمی کنند.

۱۰. بیمارانی که مستعد قوز قرنیه یا مبتلا به آن هستند می‌توانند جراحی لیزیک انجام دهند؟
انجام جراحی لیزیک یا جراحی های مشابه آن که برای حذف عینک استفاده می شوند در بیمارانی که قوز قرنیه دارند یا مشکوک به قوزقرنیه هستند و یا حتی قرنیه ی نازک دارند به هیچ وجه توصیه نمی شود.‌ چرا که در این افراد قرنیه به حد کافی نازک می باشد و نازکتر شدن آن توسط این جراحی ها قطعا باعث بیرون زدگی و پارگی لایه های مهم قرنیه و از بین رفتن قرنیه خواهد شد و منجر به نابینایی بیمار می شود. بنابراین قبل از انجام این جراحی ها حتما حتما باید از وضعیت ضخامت قرنیه اطمینان حاصل شود و پیش بینی شود که بعد از جراحی، آیا قرنیه ی باقیمانده امکان بقا خواهد داشت یا دچار نازکی پیشرونده (اکتازی قرنیه) و نابینایی خواهد شد.

۱۱. آیا عینک برای قوز قرنیه کمکی می کند؟
در موارد خفیف بیماری ممکن است بیمار با عینک دید قابل قبولی داشته باشد اما در موارد متوسط و شدید معمولا بینایی بیمار با عینک کامل نمی شود و عینک عملا کارایی خود را از دست می دهد و تجویز لنزهای اسکلرال ضرورت پیدا می کند.

۱۲. آیا با پیشرفت قوز قرنیه بیمار در نهایت نابینا می شود؟
اگر منظورمان نابینایی غیرقابل برگشت باشد جواب منفی است. قوز قرنیه تنها در ۱۰ درصد از مبتلایان به درجه ی شدید میرسد که قرنیه دچار پارگی (هیدروپس) و کدورت می شود که بینایی بیمار را به طور جدی مختل می کند. اما این به معنای نابینایی نیست چرا که با انجام پیوند قرنیه و تجویز مناسب لنز اسکلرال از روی قرنیه ی پیوند شده، بینایی دوباره به بیمار برگردانده می شود.

۱۳. آیا ممکن است کودکان هم مبتلا به قوز قرنیه شوند؟
احتمال درگیری کودکان نیز قطعا وجود دارد اما رخداد این بیماری در سنین زیر ده سال بسیار کم هست. اغلب درگیری از سنین بالای ۱۳ سال می باشد. البته ناگفته نماند کودکان زیر ۱۰ سال زیادی هم هستند که دچار قوز قرنیه می شوند و تحت درمان قرار می گیرند. اگر بخواهم ساده بگویم از هر ۳۰ بیمار قوزقرنیه که معمولا بنده ویزیت می کنم فقط یک نفر از آنها سن درگیری حدود ۱۰ سال یا پایین تر دارد.

۱۴. در قوز قرنیه لنزهارد بهتر است یا لنز هیبریدی یا اسکلرال؟
قطعا بهترین نوع لنز در قوزقرنیه لنز اسکلرال هست و شکی درآن نیست. چرا که راحتی بسیار بالایی دارد، در چشم ثابت و بدون حرکت می ماند، در شدیدترین موارد قوزقرنیه هم قابل تجویز است و خشکی چشم هم محدودیتی در آن ندارد و طول عمر بالای ۳ سال دارد.لنزهای هارد اصلا راحتی مناسب ندارند در همه بیماران قابل تجویز نیستند دائم متحرک هستند و ممکن است از چشم بیرون بپرند و خشکی چشم را تشدید می کنند از همه مهمتر استفاده طولانی آنها در قوزقرنیه باعث ایجاد کدورت قرنیه می شود در حالی که لنز اسکلرال هیچکدام از این مشکلات را ندارد.

لنزهای هیبریدی در موارد پیشرفته ی قوزقرنیه جایگاهی ندارند در خشکی چشم کارایی ندارند و طول عمر آنها با اینکه هرینه ای تقریبا برابر با لنز اسکلرال دارند بسیار کم است و حدود ۶ تا ۹ ماه قابل استفاده هستند.

ما سعی کردیم در این مقاله تمام سوالات رایج را پوشش دهیم و پاسخ مناسب برای شما داده باشیم. اگر غیر از اینها هنوز مطلب دیگری ذهن شما را درگیر کرده است مقالات و مطالب قوز قرنیه در سایت ما را مطالعه کنید و اگر باز هم سوالی داشتید ما به صورت تلفنی یا حضوری حتما پاسخگوی سوالات شما در خصوص قوزقرنیه خواهیم بود.

واژگان کلیدی این مقاله:
قوز قرنیه، کراتوکونوس، قرنیه، اکتازی قرنیه، لنز هارد، لنز اسکلرال، کراس لینک قرنیه، بیماری قرنیه، کدورت قرنیه، نازکی قرنیه، شیوع قوز قرنیه