نزدیک بینی و راه‌های درمان آن

نزدیک‌بینی (مایوپی) چیست و راه‌‌های درمان آن کدام‌اند؟

نزدیک بینی (Myopia) یکی از انواع عیوب انکساری یا به اصطلاح عامیانه از انواع ضعیفی چشم محسوب می‌شود. در این نوع از ضعیفی چشم که در کشورهای آسیایی و ایران شایع می‌باشد شخص فاصله‌های دور را تارتر می‌بیند و فاصله‌های نزدیک را واضح می‌بیند. هر چقدر اندازه این ضعیفی بیشتر باشد فاصله دور تارتر و نزدیکترها واضح‌تر دیده می‌شود.

پیشرفت نزدیک بینی (Myopia Progression)
این نوع از ضعیفی چشم به عوامل ژنتیکی و عوامل اکتسابی در طول زندگی و به سبک زندگی وابسته است. نزدیک بینی یا همان مایوپی معمولا در سنین زیر ۳۰ سال با پیشروی همراه است و عمدتا در سنین حدود ۸ سالگی شروع شده و هر سال به میزان ضعیفی افزوده می‌شود. متوسط پیشرفت نزدیک بینی در کشورهای آسیایی هر سال حدود ۰٫۵ تا ۱ نمره می‌باشد که عدد قابل توجهی است. برای مثال اگر شماره ضعیفی چشم کودک در سن ۶ سالگی حدود ۲ نمره نزدیک بینی باشد و قرار باشد هر سال حدود ۱ نمره پیشرفت کند این ضعیفی در سن ۱۶ سالگی ممکن است به بیش از ۱۰ نمره یا حتی بالاتر نیز برسد که باعث آسیب جدی به بافت‌های اساسی چشم خصوصا شبکیه خواهد شد و با ادامه این روند ممکن است به تدریج باعث نابینایی دائمی و غیرقابل برگشت شود.

نزدیک بینی بیماری زا یا مایوپی پاتولوژیک (Pathologic Myopia)
اگر میزان ضعیفی چشم از حدود ۷ نمره بیشتر شود ممکن است بزرگ شدن کره چشم به صورت تدریجی باعث آسیب تدریجی در بافت شبکیه چشم شود و درواقع تبدیل به یک بیماری مزمن و خطرناک شبکیه می شود. در واقع در مواردی که ضعیفی چشم از ۸ نمره بیشتر می شود یک ضعیفی چشم معمولی نخواهد بود بلکه تبدیل به یک بیماری شبکیه می شود که به تدریج باعث نابینایی خواهد شد. بنابراین مهمترین نکته در افراد نزدیک بین خصوصا در افراد زیر ۲۰ سال این است که سرعت پیشرفت شماره نزدیک بینی چشم در هر معاینه مورد بررسی قرار گیرد و اگر میزان پیشرفت سریع بود از درمانهای موفق پیشگیری از پیشرفت نزدیک بینی استفاده شود.

روش‌های کنترل پیشرفت نزدیک بینی و توقف افزایش آن
روش‌های مختلفی برای کاهش سرعت پیشرفت نزدیک بینی در دنیا معرفی شده است که همه آنها را خوشبختانه در ایران نیز انجام می‌دهیم البته ممکن است در همه کلینیک‌ها قابل دسترسی نباشد. این روش‌ها عبارتند از:

۱- تجویز درست و اصولی عینک برای ضعیفی چشم موجود:
برخلاف تصورات و اعتقادات خیلی قدیمی و البته اشتباه که شماره عینک را کمتر از نمره چشم تجویز می‌کردند امروزه ثابت شده است شماره چشم باید کامل تجویز شود در غیر اینصورت پیشرفت نزدیک بینی بیشتر خواهد شد!

۲- استفاده درست از عینک تجویز شده:
عینک باید تمام مدت بیداری روی چشم باشد و در تمام ساعات مورد استفاده قرار گیرد.

۳- استفاده از عینک‌های دوکانونه و یا عینک‌های تدریجی
این روش در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است اما استفاده از این عینک‌ها به تنهایی تاثیر قابل‌توجه در پیشرفت نزدیک بینی ندارد و به عنوان یک روش کارآمد نمی‌توان به حساب آورد.

۴- استفاده از لنزهای هارد به جای عینک
استفاده از لنز هارد معمولی نسبت به استفاده از عینک به میزان خیلی کم پیشرفت نزدیک بینی را کاهش می‌دهد اما این میزان خیلی قابل توجه نیست. بنابراین این روش نیز روش کارآمد محسوب نمی‌شود.

۵- استفاده از لنزهای ارتوکراتولوژی
این لنزها نوع خاصی از لنزهای تماسی هستند که به لنزهای شارژی معروف هستند. این لنزها شب موقع خواب در چشم گذاشته می‌شوند و صبح موقع بیدار شدن از چشم برداشته می‌شوند. با این روش فرد در طول روز بدون نیاز به عینک و لنز دید خوبی دارد و ضعیفی چشم اصلاح شده است. اما باید توجه شود که این روش برای تمام مقادیر ضعیفی و آستیگماتیزم چشم قابل استفاده نیست و محدودیت دارد. با این حال روش ارتوکراتولوژی یکی از موثرترین و جدیدترین روش‌های توقف پیشرفت ضعیفی چشم است و تاثیر بسیار زیادی در این فرایند دارد. طبق تحقیقات جدید این روش به اندازه ۳۰ تا ۵۰ درصد می‌تواند پیشرفت نزدیک بینی را کاهش دهد که عدد قابل توجهی است.

۶- استفاده از قطره‌های آتروپین رقیق شده (Low Dose Atropine)
آتروپین یکی از قطره‌های چشمی رایج در تشخیص و درمان می‌باشد. استفاده از این قطره برای کنترل پیشرفت نزدیک بینی سابقه تحقیقاتی بسیار طولانی دارد. در روش‌های قدیمی از غلظت ۱ درصد آتروپین برای این منظور استفاده می‌شد که می‌توانست در برخی موارد عوارضی را به همراه داشته باشد. اما در روش‌های اخیر از غلظت‌های بسیار رقیق شده استفاده می‌شود. استفاده از قطره‌های آتروپین با غلظت‌های ۰۱/۰ تا ۱/۰ درصد آتروپین برای کنترل پیشرفت ضعیفی چشم از جدیدترین روش‌های دنیا می‌باشد که با اینکه هیچگونه عارضه جانبی ندارد درمان بسیار بسیار موثری را ایجاد می‌کند. این روش به تنهایی تا حدود ۵۰ درصد کاهش در پیشرفت نزدیک بینی را می‌تواند داشته باشد. تعیین دوز مناسب این قطره بعد از معاینه شخص مربوطه انجام می‌گیرد. قطره با غلظت رقیق شده بعد از آماده‌سازی در دسترس بیمار قرار داده می‌شود و بیمار هر روز یک قطره باید در چشم استفاده کند. حداقل طول مدت درمان دو سال است. بعد از ۲ سال اگر هنوز پیشرفت مشاهده شود دوره درمانی ادامه می‌یابد در غیراینصورت قطع خواهد شد.

۷- استفاده از روش ارتوکراتو-آتروپین تراپی
این روش درواقع ترکیب روش ارتوکراتولوژی با روش آتروپین تراپی می‌باشد که جزء جدیدترین روشهای دنیاست و تاثیر خیلی خوبی دارد. تحقیقات و تجربه ثابت کرده است که ترکیب دو روش جدید اثر درمانی خیلی بیشتری نسبت به هر کدام از این روش‌ها به تنهایی دارد.

۸- روش دیفوکوس با لنزهای تماسی مانند لنزهای مایسایت ( Misight & myopia control)
این روش که با دیفوکوس کردن کانون در شبکیه همراه است برای اولین بار توسط شرکت کوپرویژن با تولید لنز تماسی به نام مایسات انجام شده است. با توجه به تحقیقات انجام شده، این روش در کنترل پیشرفت نزدیک بینی بسیار موثر است و معمولا بیش از ۵۰ درصد می‌تواند پیشرفت را کاهش دهد. البته به دلیل هزینه‌های بالای این لنز و دسترسی محدود به آن، امکان استفاده از آن خصوصا در کشور ما میسر نشده است.

فرایند درمان در کنترل پیشرفت نزدیک بینی
برای شروع درمان نیازمند یک بررسی جامع می‌باشد. ابتدا وضعیت کامل چشم باید از نظر میزان ضعیفی چشم و همچنین سلامتی چشم مورد معاینه قرار گیرد. سپس پیشرونده بودن نزدیک بینی در هر فرد باید به اثبات برسد. اگر نزدیک بینی پیشرونده بود، روش مناسب برای پیشگیری انتخاب و به بیمار توضیح داده می‌شود. طبعا کم و کیف درمان در هر مرحله باید توسط درمانگر مشخص شود. برای مثال در آتروپین تراپی، تعیین غلظت مناسب قطره برای هر فرد براساس میزان ضعیفی چشم، میزان سرعت پیشرفت و حتی براساس سن بیمار باید تعیین و تجویز گردد. بنابراین تمامی این درمان‌ها باید با یک معاینه دقیق شروع شود و تا انتهای درمان باید بیمار تحت نظر قرار گیرد.

کلید واژه‌ها:
نزدیک بینی، کنترل پیشرفت ضعیفی چشم، آتروپین تراپی، ارتوکراتولوژی، کنترل نزدیک بینی، درمان ضعیفی چشم، اصلاح ضعیفی چشم، حذف عینک