خشکی چشم و راه‌های درمان آن

بیماری خشکی چشم: تشخیص و درمان

تعریف بیماری:
خشکی چشم به معنای ناکافی بودن ترشح اشک یا کم بودن کیفیت اشک می باشد که در نهایت باعث افزایش غلظت اشک و به دنبال آن ایجاد التهاب در چشم می شود و علائمی مانند سوزش و خارش چشم را ایجاد می کند. این بیماری یا به دلیل کم بودن ترشحات غدد اشکی چشم رخ می دهد که به دلایل مادرزادی یا اکتسابی می تواند ایجاد شود. حالت دوم این است که ترشحات و ترکیبات اشک نامناسب و بی کیفیت باشد. برای مثال چربی داخل اشک به طور غیر طبیعی کم یا زیاد باشد. در اکثر افرادی که به بیماری خشکی چشم مبتلا می شوند هر دو حالت معمولا در کنار هم اتفاق می افتد.

شیوع بیماری:
این بیماری در اکثر کشورهای دنیا رایج ترین بیماری چشم می باشد. شیوع این بیماری در مناطق مختلف دنیا متفاوت است و درصد درگیری از ۵ درصد تا ۶۰ درصد جامعه در کشورهای مختلف گزارش شده است. در بین کشورهای دنیا کشورهای آسیایی شیوع بالاتری از خشکی چشم را دارند و درصد بالایی از این جوامع درگیر این بیماری هستند. شیوع این بیماری در ایران نیز بالاست و البته در مناطق مختلف ایران متفاوت است. شیوع خشکی چشم با افزایش سن بیشتر می شود و افراد بالای ۵۰ سال خصوصا در ایران عمدتا به درجاتی از خشکی چشم مبتلا هستند. شیوع خشکی چشم در خانم ها بیشتر از آقایان می باشد. از آنجایی که تغییرات هورمون های زنانه در خانم ها تاثیر خیلی زیادی در تولید و تنظیم اشک دارد این مسئله باعث می شود شیوع خشکی چشم در ایشان بیشتر باشد.

علت بیماری:
خشکی چشم یک بیماری چند عاملی هست و در اغلب بیماران ممکن است دلایل دقیق آن قابل شناسایی نباشد. بیماریهای پلک معمولا رایج ترین علت خشکی چشم می باشد. هر گونه التهاب یا عفونت در لبه ی پلک می تواند باعث خشکی چشم شود. علاوه بر بیماریهای پلکی عوامل زیاد دیگری نیز وجود دارد که از دلایل خشکی چشم می باشند که از این دسته می توان به عنوان نمونه به موارد زیر اشاره کرد:
– بیماریهای عفونی سطح چشم
– بیماری های التهابی سطح چشم
– زندگی در مناطق گرم و خشک
– نژاد آسیایی
– جنسیت خانم
– برخی داروهای درمان فشارخون و آلرژی و غیره
– داروی راکوتان (درمان جوش صورت)
– استعمال دخانیات خصوصا سیگار

علائم و نشانه های بیماری:
افزایش تبخیر اشک در بیماری خشکی چشم و غلیظ شدن اشک باعث ایجاد التهاب در چشم بیمار می شود. این فرایند علائم زیادی در بیمار ایجاد می کند. اصلی ترین علامت خشکی چشم حس جسم خارجی می باشد. بیمار ابراز می کند احساس وجود شن یا ماسه در چشم دارد یا چشمش سوزن سوزن می شود یا حس می کند مو داخل چشم رفته است. علائم دیگر خشکی چشم شامل قرمزی، سوزش، خارش، اشک ریزش، درد، نورترسی، تاری دید، حساسیت به نور، نوسانات بینایی می باشد. درد چشم، نورترسی و اشک ریزش عمدتا زمانی رخ می دهد که بیماری به درجات شدید رسیده باشد. این علائم به دلیل شروع آسیب های قرنیه اتفاق می افتد که درواقع بیماری وارد مراحل خطرناک شده است.

دوره و روند بیماری:
بیماری خشکی چشم یک بیماری مزمن می باشد و دوره ی آن طولانی است. باتوجه به اینکه عوامل ایجاد کننده ی خشکی چشم اغلب قابل رفع و قابل درمان نیستند در اکثر مواقع امکان درمان بیماری به طور کامل وجود ندارد‌.

درمان بیماری:
این بیماری درمان قطعی ندارد و به طور طولانی مدت فرد مبتلا را درگیر می کند. تنها راه درمانی در این بیماری کنترل علائم بیماری و کند کردن روند آن و کاهش عوارض آن در چشم است. درجات خفیف این بیماری قابل تحمل است و هر چه شدیدتر می شود تحمل علائم آن سخت می شود. موارد شدید این بیماری می تواند باعث التهاب خطرناک سطح چشم، نازکی قرنیه، سوراخ شدن قرنیه و عفونت قرنیه شود و بینایی را به طور کامل از بین ببرد. بنابراین با اینکه اسم آن ساده به نظر می رسد می تواند شرایط بسیار خطرناکی را ایجاد کند. حتما توصیه می شود تمام افرادی که دچار خشکی چشم هستند درمانهای لازم را مرتب استفاده کنند. درمان بیماری خشکی چشم معمولا براساس شدت آن انجام می گیرد. عمدتا از نظر بالینی بیماری خشکی چشم به ۴ درجه شدت شامل خفیف، متوسط، شدید و خیلی شدید طبقه بندی می شود. در هر مرحله از شدت این بیماری نوع درمان متفاوت است. درمانهایی که به طور رایج برای این بیماری استفاده می شوند شامل موارد زیر است:

– تغییر شرایط محیطی از جمله نحوه ی تهویه، میزان رطوبت و غیره
– درمان عفونت ها و التهابات لبه ی پلک
– استفاده از قطره های اشک مصنوعی
– استفاده از سرم های اتولوگ خود بیمار
– استفاده از پمادهای رطوبتی چشم
– استفاده از قطره های ضدالتهاب
– استفاده از قطره های سرکوب کننده ی سیستم ایمنی
– استفاده از قرص های ضدالتهاب
– استفاده از لنزهای پانسمان یا درمانی که برای حفظ سطح قرنیه تجویز می شود‌
– تارسورافی یا دوختن پلک های بالا و پایین به همدیگر
– بستن مجرای تخلیه ی اشک با درپوش های مخصوص
– تجویز لنز اسکلرال
– پیوند غدد بزاقی به جای غدد اشکی

باتوجه به اینکه بیمار در چه درجه ای از خشکی چشم قرار دارد یک یا چند مورد از درمانهای فوق برای بیمار انتخاب و تجویز می شود. در یک بیمار ممکن است قطره اشک مصنوعی به تنهایی کفایت کند اما در بیمار دیگر ممکن است از قطره های ضدالتهابی مانند فلورمتولون و یا لوتپرندنول نیز تجویز شود. درمان خشکی چشم قطعا طولانی خواهد بود و بیماران سالهای سال باید درمان را استفاده کند‌. عدم درمان خشکی چشم به تدریج باعث بدتر شدن آن می شود. بنابراین توصیه می شود درمان بیماری را جدی بگیرید.

واژگان کلیدی:
خشکی چشم، خشکی دهان، سندرم شوگرن، لنز اسکلرال، قطره اشک مصنوعی، اشک چشم، التهاب چشم، قرمزی چشم، سوزش چشم، عفونت پلک، سندرم استیونس جانسون